स्पाईनल डिसऑर्डर और आयुर्वेद / SPINAL DISORDER & AYURVEDA

मनुष्य शरीर का आधार होता है, पृष्ठ वंश (vertebral column) जिस के कारण शरीर को चलने फिरने में एवं पुरे दिन सीधे खडे रहने में मदद मिलती है। स्वाभाविक शरीर रचना को ध्यान में रखते हुए जब शरीर को देखा जाए तो 'S' आकार दिखाई देता है। इस आकार के कारण शरीर भार का योग्य विभजन होता है। पृष्ठ वंश की अस्थियों मे कुछ इस प्रकार की रचना होती है, जिससे झूकने में या मूडने में बिना तकलीफ सुविधा हो।
           आज कशेरूकागत संधिगत वात (SpinalOsteoarthritis) अधिक प्रमाण में दिखाई देने लगा है, जिसे अधिकतर लोग (Spondylosis) के नाम स पहचानते है। स्पॉण्डीलोसिस यह धातुक्षय आकर्षण से होने वाला व्याधि है, जिसमें कशेरूका अस्थियों का क्षय एवं उनकी कार्यहानी देखने मिलती है। इसमे चक्रिका (Disc), संधियाँ तथा पशियों की विकृती होती है। दो कशेरूका के बीच में उपस्थित चक्रिका के कारण रहने वाला कूशन (गद्दी) समान परिणाम कम हो जाता है। पेशीयाँ कमजोर हा जाती है, तथा अस्थियों पर एक प्रकार की वृद्धि नजर आती है जिसे स्पर कहा जाता है। इस प्रकार के बदलाव के कारण कभी कभी एक हाद वातावह नाडी अर्थात नस दब जाती है, जिससे अत्याधिक वेदना उत्पन्न होती है।
            आयुर्वेद के अनुसार, सामन्य अवस्था में वात दोष का एक प्रमुख कार्य शरीर के विविध अवयवों को अलग अलग रखना है। प्रकुपित अवस्था मे वात दोष के कारण अस्थि तथा संधियो में क्षय की अवस्था निर्माण होती है, जिसे आम तोर पर अस्थिक्षयजन्य विकार कहते है। इसी के साथ प्रकुपित वात दोष दो संधियों के बीच में उपस्थित कफ को कम करता है, यह कफ न सिर्फ संधि की गतिविधीयों को सुलभ करता है, बल्की उससे संधियों का पोषण भी होता है। इसके घटने से संधियों की गतीविधयों में रुकावट एवं वेदना निर्माण होती है।
    अत्यधिक मात्रा में कसैले, कडुए एवं तेज ऐसे पदार्थों का सेवन साथ हि अत्यंत सुखे एवं वात बढाने वाले पदार्थ, अल्प मात्रा में आहार तथा अधिक समय तक भूखे रहना, अत्यधिक व्यायाम, अधिक मात्रा में शरीर क्रियाएँ, मलमूत्रादि नैसर्गिक वेगों का धारण करना, बढती उम्र यह इस रोग का एक प्रधान कारण है , लेकीन आजकल के अयोग्य रहन सहन,शारीरिक एवं मानसिक तान तनाव के कारण यह रोग तारूण्यावस्था में भी बडी मात्रा मे दिखाई दे रहा है।
   अस्थिक्षय की प्रक्रिया का असर गर्दन, पीठ और कमर पर दिखायी देता हैं। इसके पीछे गर्दन की रचना एवं उसके अधिक प्रमाण में होने वाली क्रिया का परिणाम है। कमर से संबंधित होने वाले स्पॉण्डीलोसिस पुरूषो की तुलना में अधिकतर स्त्रीयों में देखने मिलता है। चालीस साल से अधिक उम्र वाले लोगों में ज्यादातर होता है इसमें अयोग्य प्रकार से बार बार होने वाली क्रियाओं के कारण वेदना बढजाती है।
                योग्य पद्धती से उपचार न करने पर अथवा उपेक्षा करने पर अत्याधिक मात्रा मे झुनझुनाहट, चलन वलन में बाधा एवं कई रोगीयों में विकारग्रस्थ अंशिक रूप में कर्महानी उत्पन्न होती है।
पृष्ठ वंश विकार के लिए योग्य /अयोग्य आहार - विहार :-
# योग्य आहार विहार :-  चावल, गेंहू ,मूँग, कुलथ, तिल, गाय का घी, परवल, लौकी, अनार, लहसून, दूध आदी
औषधी तेल से मालिश, स्वेदन, विश्राम.
# अयोग्य आहार विहार :- जव, चना, मटर, करेला, सुपारी, जामून, शुष्क मांस, बांसे पदार्थ, तिखा खाना, ठंडा पानी.
रात्री में देर से सोना, मानसिक तनाव, वेगावरोध, अत्याधीक मैथून, रुक्ष एवं ठंडी हवा का सेवन .
उपयक्त योगासन : -
    भुजंगासन, पर्वतासन, अर्धमत्स्येन्द्रासन, उत्तानपादासन, सुप्तवज्रासन, कोनासन,शवासन.
ध्यान रखने जैसी बाते : -
# विश्राम करना आवश्यक
# अधिक समय तक लेटना वर्ज्य है
# शरीर स्थिती को योग्य रखें
# शरीर का वजन नियंत्रण में रखे
# भारी चीजे उठाना, बार बार झुकना एवं मुडना आदि बंद करे
# व्यायाम अथवा योगसन को योग्य निगरानी में करें
# व्यायाम करते समय किसी भी प्रकार का झटका न लगने पाये
# अत्यंत नाम गद्दी का प्रयोग न करे
# सोते समय शरीर स्थिती को योग्य रखने हेतु योग्य गद्दी एंव तकिये का प्रयोग करे
                                            डॉ अमित प्रकाश जैन
                                              एम डी आयुर्वेद

CARE TO BE TAKEN DURING WINTER

HEMANT RUTU means winter season, from Mid November to Mid Janaury.
This season is cold & dewy due this the agni means digestion power is strong, so we can eat heavy Food.
DIET:- Can eat Food which is sweet in taste.
Vegetables:- can eat all vegetables except ladies Finger, spinach & bitter gourd.
Fruits: - All seasonal fruits. All types of Dry fruits.
Pulses & Grains: - Can eat all type of pulses. Grains should be New.
Non vegetrain:- Can eat Sea Food, chicken, mutton, egg etc. *But after having this should eat other meal after 6-7 hours.
Can have sugarcane products, milk & milk products. corn/edible oil can be taken as part of food.
Wine prepared from Jaggery (molasses) can be taken.
LIFE STYLE:- Exposure to sunlight & Fire to keep yourself warm.
PANCHKARMA:-Snehan (Body massage with oilf powder) can done. Swedan (Medecinal Steam)
CLOTHING:- Leather, Silk & Wool.
YOGASANA:- Suryanamaskar, Halasana, Kukutgarbhasana, Shalbhasana, Ardhamatsendrasana, Bhujangasana, Shirsana & Matsyasana.
PRANAYAMA:- Kapalbhati, Anulomvilom & Omkar.
                                      Dr Amit Prakash Jain
                                        BAMS, MD Ayurved

उंची आणि आयुर्वेद.

              उंची वाढवणे आणि आयुर्वेद

आयुर्वेदानुसार शरीरात ३ दोष असतात . वात, पित्त आणि कफ . यापैकी कफ दोष शरीराच्या वाढीसाठी आवश्यक असते .
शरीरातील सप्तधातू वाढून शरीराच्या सर्वांगीण विकास होतो .
वर्षातून ऑक्टोबर ते जानेवारी या काळात ३नवरात्र असतात, हाच हेमंत ऋतु असतो आणि याच काळात शरीरात प्राकृत कफाची वाढ होत असते, त्यामुळे शरीरातील व्या दोषाचे शमन होऊन कफामुळे अस्थी धातूची वृद्धी होते म्हणून या काळात उंची वाढवण्यासाठी औषध घेतल्यास ते अधिक प्रभाव ठरते .
आयुर्वेदानुसार हाडांची उत्पती मोठया आतड्यात होत असते, उंची वाढवण्यासाठी घेण्यात येणाऱ्या औषधांमध्ये पोटात घ्यावयाची औषधी, बस्ती, नस्य, आहारात विशिष्ट द्रव्यांचा समावेश व विशिष्ट व्यायम या सर्वांचा अंतर्भाव असतो व या सार्वांचा परिणाम आतडयांवर घडून येतो .

वयोमर्यादा व परिणाम :
१) ६ ते१८ वयोगटामध्ये या औषधाचा ९५% सुपरिणाम आहे . १८ ते २१ वयोगटामध्ये या औषधाचा ७०% सुपरिणाम आहे .
२) एक वेळी औषधे घेतल्याने पाव सें.मी पासून ३इंच पर्यंत उंची वाढते . असा अनुभव आहे . या औषध घेतल्यापासून १ ते ४ महीन्यात दिसते .

फायदे :
१) या औषधाचा उपयोग व्यक्तिमत्व विकासाठी, निरनिराळ्या परीक्षांच्या पात्रतेसाठी व ज्यांचे आई- वडिल उंचीने कमी आहेत, या बरोबरच न्युनगडांच्या भावना दुर होण्यासाठी चांगला होतो .
२) हे एक पूर्णतः निर्धोक, दुष्परिणाम विरहीत आयुर्वेदिक औषध आहे .

                                          डॉ अमित प्रकाश जैन .
                                               एम डी आयुर्वेद
        

सुवर्ण बिंदु प्राशन विधी

हे मानवजातीसाठी सर्वोत्तम् टॉनिक मानले जाते . या मध्ये गुणसूत्र ( जीन्स) पर्यंत कार्य करण्याची क्षमता आहे .

∆  सुवर्ण बिंदु प्राशन हे वेक्सिन (लस ) नव्हे, वेक्सिन मुळे त्या त्या विशिष्ट आजारांचे इनफेक्शन होऊ नये म्हणून दिले जाते . सुवर्ण बिंदु प्राशन केल्याने मुलांची स्वतःची व्याधी प्रतिकार क्षमता वाढते जेणे करून मुलं व्याधी मुक्त राहण्यास मदत होते . ह्याने शरीराची व मेंदूची वाढ होण्यास मदत होते .

∆  सुवर्ण बिंदु प्राशन कोणी करावे : -
१ . स्तनपानाने तृप्त न होणारी मुलं .
२ . कृश बालक .
३ . ज्या बालकांना रात्री झोप येत नाही .
४ . स्तनपानानंतर ही रडणारी मुलं .
५ . ज्या बालकांना व्यवस्थीत भूक लागते .
६ . ज्या मुलांच्या आईला दुध येत नाही .
७ . गंभीर व्याधी पीडीत मातेच्या बालकास .
८ . तसेच सदृढ बालकास देखील उपयोगी पडते .

∆ सुवर्ण बिंदु प्राशन विधी : -
                                 सुवर्ण बिंदु प्राशन विधीमध्ये मुलाचे तोंड पूर्वे कडे ठेऊन सुवर्ण( सोन्या) पासुन तयार केलेले विशिष्ट आयुर्वेदीक औषधाचे थेंब पाजले जातात .

∆  सुवर्ण बिंदु प्राशन वयो मर्यादा : -
                                  जन्मल्यापासुन १० वर्षापर्यंत फलदायी ठरते .

∆ सुवर्ण बिंदु प्राशन कधी करावे : -
                                  सुवर्ण बिंदु प्राशन कधीही केले जावू शकते परंतू पुष्य नक्षत्र वर केल्यास अधिक प्रभावी ठरते .

∆ सुवर्ण बिंदु प्राशन विधीचे फायदे : -

" सुवर्णप्राशनं ह्येततन्मेधाग्निबलवर्धनम् Iआयुष्यं मङ्गलं पुण्यं वृष्यं वर्णंय ग्रहापहम् II "
१ . मेधा ( बुद्धी) वाढण्यासाठी .
२ . भूक वाढण्यासाठी .
३ . बल व रोग प्रतिकार शक्ति वाढण्यासाठी .
४ . आयुष्य वाढण्यासाठी .
५ . कल्याणकारक, पुण्यकारक आहे .
६ . वृष्य आहे .
७ . वर्ण्यकर.
८ . ग्रहबाधा होत नाही .
९ . वजन वाढण्यासाठी .

                                      डॉ अमित प्रकाश जैन
                                       एम डी आयुर्वेद .

CARE TO BE TAKEN DURING MENSTRUAL CYCLE.

CARE TO BE TAKEN DURING MENSTRUAL CYCLE

      In recent era there is lot of competetion in each & every feild, due to this lifestyle of People & food they are consuming has also been changed.
      Due to this changes, many new diseases are been introduced by our self only. In this era women's are reaching the sky, almost in each & every field. But due to this stress, tensions & responsibilities their daily routine has been completely changed result of this Many hormonal changes has been in their body, so they are suffering from problems such as Infertility, PCOS, Fibroid, Irregular Menses, scanty Menses, Painful Menstruation, Miscarage etc.
      Generally during Menstrual cycle, the 4 day of period means 4 days of bleeding, in which all women's should take rest, Because in this condition the uterus is wounded the blood comes out by Scratching the endometrium (layer of uterus) outside.
       so in this 4 days every women should take rest, No bath (But you can do Sponging), No Sexual Contact, should sleep alone on Mat/Woolen Mat, should not wear Jewellery, Not to do Make up. Should take Ayurvedic laxative, Consume Milk, eat Simple food. Should Not eat Pototes, Rice, Poha, groundnuts, overnight food, Bakery Products & fermented food.

लहान मुलं व आर्युवेद .

मनुष्याचे वय तीन अवस्थांमध्ये विभागले गेले आहे .

बाल्यवस्था : जन्मापासून ते १६ व्या वर्षापर्यंत .
मध्यावस्था : १६ वर्षापासून ते ६० वर्षापर्यंत .
वृध्दावस्था :  ६० वर्षाच्या पुढे .
मनुष्याच्या शरीरात ३ दोष असतात वात , पित्त आणि कफ . हे दोष साम्याव्यस्थेत असताना शरीर निरोगी असते पण जेव्हा या दोषा मध्ये विषमता घडून येते तेव्हा शरीरामध्ये व्याधीची उत्पत्ती होते .

वृद्धावस्थे मध्ये वात दोषाचे प्राधान्य असते .
मध्यावस्थे मध्ये पित्त दोषाचे प्राधान्य असते .
तर बाल्यावस्थे मध्ये कफ दोषाचे प्राधान्य असते .

त्यामुळे वृद्धावस्थे मध्ये संधिवात , आमवात यासारखे वात विकार , मध्यावस्थे मध्ये आम्लपित्त, त्वचाविकार यासारखे पित्तविकार तर बाल्यावस्थे मध्ये सर्दी, खोकला, दमा यासारखे कफविकार अधिक प्रमाणात आढळून येतात .
सामान्यतः लहांन मुलांना आहारामध्ये दूध जास्तीत जास्त प्रमाणात देण्याकडे पालकांचा कल असल्याचे आढळून येते . दुधामुळे शरीराचे उत्तम पोषण व वाढ होते असे समजले जाते पण बाल्यावस्था देखील तीन अवस्थे मध्ये विभागली जाते -
क्षीरावस्था    : जन्मापासून वयाच्या साधारणता १ वर्षापर्यंत . या अवस्थेमध्ये बालकांसाठी मातृस्तन्य हेच संपूर्ण आहार असते, मातृस्तन्य पचन्यास अतिशय हलके असल्याने बालकांसाठी योग्य असते व त्याने कफ देखील वाढत नाही .
क्षीरन्नादवस्था  : साधारणता १ ते २ वर्षापर्यंत ही अवस्था असते . या अवस्थेमध्ये आईच्या दुधासह अल्प प्रमाणात इतर अन्नपदार्थ देखील दिले जाते , केवळ आईच्या दुधासह पोषण पूर्ण होत नसल्याने इतर अन्नपदार्थ देणे आवश्यक ठरते .
अन्नादवस्था     : वय  वर्ष २ च्या पुढे .
या अवस्थेमध्ये केवळ अन्नपदार्थ दिले जातात .
दुध हे शीत गुणाचे व मधुर रसाचे असल्याने कफ वाढवणारे असते, त्याचप्रमाणे फळ देखील शीत गुणाचे व मधुर रसाचे असल्याने कफ वाढवणारे आहे, व लहान मुलांचे वय हे मुळातच कफाचे असते त्यामुळे दुध व फळ दिल्याने लहान मुलांमध्ये कफ वाढून सर्दी , खोकला या सारखे आजार होत असल्याचे आढळून येते . म्हणून लहान मुलांमध्ये साधारणता वयाच्या ९ वर्षापर्यंत फळे देऊ नये व दुध ऐवजी चहा आदरक टाकून दयावा ( चहा पत्ती कमी टाकणे) .

                                            डॉ अमित प्रकाश जैन .
                                             एम डी आर्युवेद .